تاریخچه آسانسور و زمان پیدایش اولین آسانسور در ایران

حدود 3 قرن پیش و در سال 1745 اولین آسانسور دنیا که به عنوان وسیله جابجایی انسان در نظر گرفته می شود ساخته شد. اولین آسانسور دنیا به دستور لویی شانزدهم ساخته شد که به آن «صندلی پرواز» هم می گفتند. اولین آسانسور ها صرفا برای جابجایی بار و مواد خام مثل چوب و ذغال سنگ توسعه یافتند و در نتیجه باعث بوجود آمدن آسانسورهای امروز برای جابجایی انسان شدند.

تاریخچه آسانسور و زمان پیدایش اولین آسانسور

با نگاهی به تاریخچه آسانسور می‌توان دریافت، که جابه‌جایی عمودی هم برای بار و هم برای انسان از نیازهای اولیه بشری بوده و در طول تاریخ وسایل و ابزارهای مختلفی به این منظور طراحی شده است؛ اکنون نگاهی کوتاه به تاریخچه آسانسورهای اولیه می‌اندازیم  و به این سوال که «اولین آسانسور چه زمانی ساخته شد؟» پاسخ خواهیم داد.

استفاده از نیروی حیوانات به جای نیروی موتور در ایده‌ی آسانسورهای اولیه

بشر از زمان‌های بسیار دور از چرخ چاه استفاده می‌کرده است، ساختار این وسایل شباهت‌هایی هم با آسانسور امروزی دارند اما می‌توان گفت تاریخچه آسانسور از زمانی آغاز می‌شود که ویترووس معمار رومی در یکی از آثارش از وسیله‌ای با عنوان آسانسور استفاده کرد. طراحی و ساخت این آسانسور توسط «ارشمیدس» در حدود 236 سال پیش از میلاد مسیح انجام شده است. این آسانسور متشکل از یک کابین آسانسور بوده که به وسیله‌ی یک طناب با نیروی حیوانات یا انسان کشیده می‌شده است.

در دانشنامه بریتانیکا آمده که ویتروس، معمار رومی، ۲۶ سال قبل از میلاد در نوشته‌های خود از وسایلی نام برده‌است که ۲۳۶ سال قبل از میلاد در جا به جایی وسایل در بناها استفاده می‌شده‌است.

در سال 2005 نیز کتابی به نام «کتاب اسرار» کشف شد که در این کتاب به استفاده از آسانسورهای ابتدایی در مسائل جنگی اشاره شده است. همچنین در قرن 17 میلادی از این آسانسورها در کاخ‌های انگلستان و فرانسه استفاده شده است.

در سال 1852 «الیشا اوتیس» آسانسور ایمنی را معرفی کرد که در صورت قطع شدن کابل از سقوط آسانسور جلوگیری می‌کرد. او در نمایشگاه نیویورک در کاخ کریستال در یک نمایش مرگبار در سال 1854 سیستم ایمنی خود را به نمایش گذاشت. اختراع اوتیس باعث ایجاد امنیت در آسانسور‌های کابلی شد و این امنیت باعث نصب اولین آسانسور مسافری در تاریخ 23 مارس 1857 در نیویورک شد.

بعدها اولین آسانسور الکتریکی توسط «ورنر فون سیمنز» در سال 1880 در آلمان ساخته شد. آسانسورهای الکتریکی در مقایسه با آسانسورهای که هیدرولیکی و دیگ بخار بسیار سریع‌تر بودند و همچنین قابلیت جابه‌جایی بارهای بسیار سنگین‌تر را نیز داشتند.

به مرور زمان برای آسانسورها، شستی‌های طبقه، سیستم باز شدن اتومات درب و دیگر امکانات جانبی آسانسور تعبیه شد.

ریشه کلمه آسانسور

کلمه آسانسور، در زبان فرانسه با عنوان ascenseur و در انگلیسی با elevator شناخته می شود. در زبان فارسی از کلمه “بالابر” برای حمل بار و از کلمه “آسان‌بَر” برای حمل انسان استفاده می گردد. کلمه آسانسور یا ” آسان‌بَر” از ترکیب اسم و بن فعل مضارع “بردن” ساخته شده است. بخش اول یعنی کلمه ” آسان ” در متون گذشته فارسی نیز استفاده می شده است، بخش دوم نیز بن فعل مضارع است که این کلمه هم در قدیم استفاده می شده.

آسانسور در عربی به نام مصعد و در ترکی Asansör شناخته می شود.

آنچه واضح است نزدیکی تلفظ آسانسور در زبان فارسی و زبان فرانسه است. بنابراین می‌ توان ریشه ورود آن را به زبان فارسی، زبان فرانسوی دانست. البته در زمان قدیم تجهیزات و فناوری‌هایی که از طریق کشورهای فرنگی من جمله فرانسه وارد ایران شده و با همان نام نیز در ایران معرفی شده و تاکنون نیز استفاده می‌شود، کم نبوده است.

تاریخچه آسانسور درایران

ورود آسانسور به ایران با سفر ناصرالدین شاه به فرنگ آغاز شد؛ ناصرالدین شاه در سفرنامه خود در توصیف آسانسور اینگونه می‌نویسد: «رفتیم به مریض‌خانه سنت توماس… اسبابی دارند که ناخوش را روی تخت گذاشته از توی اتاق زیر می‌کشند به مرتبه بالا می‌برند. بسیار تماشا داشت که ناخوش حرکت نکند…»

گفته می‌شود ناصرالدین شاه پس از بازگشت از سفر دستور نصب آسانسوری در کاخ گلستان را صادر کرد. بعدها آسانسوری در پالایشگاه آبادان در زمان احمدشاه نیز نصب شده است؛ اما امروزه دیگر اثری از این آسانسورها وجود ندارد.

اگر گفته های بدون مدرک در مورد نصب آسانسور در کاخ گلستان توسط ناصر الدین شاه را نادیده بگیریم، اولین آسانسورها که آن هم البته اثری از آنها بجا نیست در پالایشگاه آبادان در دوران حکومت احمد شاه قاجار نصب شده است. اما اولین آسانسور ها در ساختمانهایی که در زمان پهلوی اول ساخته شده است نصب شده و در ساختمانهای اطراف میدان امام خمینی تهران (میدان سپه سابق) مثل باشگاه افسران ستاد ارتش و کتابخانه ملی آثار آن وجود دارد و بسیاری از آنها توسط کارشناسان خارجی و به کمک نسل اول متخصصین صنعت آسانسور ایران نصب و راه اندازی شده است.

نسل اول ساختمانهای بیش از سه طبقه در ایران در دوران پهلوی اول ساخته شده  و آپارتمان سازی بصورت امروزی از سال 1335 در دوران پهلوی دوم شروع شده است. از سال 1335 به بعد را می توان دوران رشد صنعت آسانسور در ایران نامید.

اولین کارخانه تولید آسانسور در ایران

ابتدا آسانسورها بصورت کامل و بسته بندی شده از خارج از کشور به ایران وارد می شدند ام به مرور‌زمان شرکتهای ایرانی فروش و نصب آسانسور در ایران بوجود آمدند و در سال 1345 اولین کارگاه تولید درب و کابین توسط اوکسن الکسانی با کپی برداری از درب و کابینهای شرکت های اروپایی بوجود آمد.

در همان سال وزارت مسکن و شهرسازی طرحی برای آپارتمان سازی و ایجاد شهرک های مسکونی در اطراف شهرهای بزرگ تصویب کرد و به همین منظور ساخت اولین کارخانه آسانسور سازی در ایران برنامه ریزی شد . این یک نقطه عطف در تاریخچه آسانسور ایران بود.

صنعت آسانسور در ایران قدمتی نزدیک به ۸۰ سال دارد. آسانسورهای مدرن محصول ایتالیا از حدود ۵۰ سال پیش وارد ایران شده‌اند. رشد صنعت آسانسور ایران به دوران بعد از انقلاب بازمی‌گردد؛ جایی که آسانسورهای کششی با بهره‌گیری از موتور قدرتمند ایتالیایی، کیفیت عملکرد آسانسورهای خانگی و تجاری را افزایش دادند. بی‌شک بزرگ‌ترین موفقیت صنعت آسانسور در ایران، تولید موتور آسانسور باکیفیت در داخل کشور بوده است که جای خالی موتورهای وارداتی را پر کرد.

در سال 1350 کلنگ ساخت اولین کارخانه آسانسور سازی ایران با نام ایران شیندلر در زمینی واقع در شهرک صنعتی البرز در شهر قزوین به زمین زده شد و در سال 1353 این کارخانه با ظرفیت اولیه تولید 400 دستگاه آسانسور تحت لیسانس شیندلر سوئیس به بهره برداری رسید و بطور هم زمان جهت پروررش نیروی متخصص در نصب آسانسور شروع به برگزاری دوره های کامل آموزشی تئوری و عملی نصب آسانسور کرد که در هر دوره حدود 20 تکنسین موفق به کسب مدرک مهارت نصب می شدند . این دوره ها از سال 1354 تا 1357 ادامه داشت . هم زمان اولین کارخانه سازنده قطعات آسانسور در ایران با نام تسلا- ایران تولید خود را شروع کرد.

در سال 1354 کارخانه آسانسور و پله برقی ایران در ابهر تاسیس و مدتی بعد تحت لیسانس هاوس هان آلمان شروع به تولید کرد. شرکت اوتیس آمریکا نیز اقدام به خرید زمینی در شهر صنعتی ساوه نمود و برنامه ریزی برای تاسیس کارخانه کرد.

همچنین در سال 1355 شرکت تولیدی ایران امباربا کارخانه تولید آسانسور خود را در شهر صنعتی رشت تاسیس و تولید آسانسور را تحت لیسانس امباربا اسپانیا اغاز کرد. به نظر می رسد در تاریخ آسانسور ایران تا ان زمان ، این دوران نقطه اوج شکوفایی صنعت نوپای آسانسور بود.

در کنار شرکت های تولیدی فوق حدود سی شرکت نصب و فروش آسانسور هم در ایران تا سال 1357 دائر شدند. همچنین چهار یا پنج کارگاه تولید درب و کابین آسانسور هم ایجاد شد که شرکت های فروش و نصب آسانسور را یاری می دادند.

صنعت آسانسور در ایران پس از انقلاب 57

با انقلاب 57 و با خروج کارشناسان خارجی از ایران و تحریم اقتصادی و قطع شدن واردات شرکت ایران شیندلر که بیشتر سهام آن متعلق به بانک‌ها بود توسط وزارت مسکن و شهرسازی مصادره شد، شرکت آسانسور و پله‌برقی ایران به علت عدم ورود آسانسور از خارج از کشور تعطیل شد، پروژه اوتیس نیمه‌کاره ‌ماند و زمین و نمایندگی فروش آن مصادره شد، شرکت ایران امباربا نیز توسط بانک صنعت و معدن اداره شد.

با شروع جنگ در سال ۱۳۵۹ آپارتمان‌سازی تعطیل و در نتیجه صنعت آسانسور ایران با بحران مواجه شد. به علت تحریم، قطعات مورد نیاز در ایران ساخته شد؛ بلافاصله بعد از جنگ و با شروع ساخت‌وساز، صنعت آسانسور ایران نیز بار دیگر شروع به رشد کرد. در دهه ۷۰ با افزایش حوادث آسانسور، توجه‌ها به ایمن‌سازی و استانداردسازی آسانسور جلب شد؛ اما روزبه‌روز مسئله ایمن‌سازی و استانداردسازی آسانسورها پیشرفت کرد و البته سرویس و نگهداری آسانسور نیز به صنعت خدمات آسانسور پیوست.

در حال حاضر تعداد محدودی شرکت تولیدکننده آسانسور و موتور آسانسور و بیش از هزار شرکت نصب و سرویس آسانسور در سراسر ایران مشغول به کارند که کارشان فروش، مونتاژ و خدمات پس از فروش آسانسور میباشد. هم چنین تعداد یکصد وبیست کارگاه کوچک و بزرگ در سراسر ایران به ساخت درب و کابین و قطعات آسانسور مشغولند.

خلاصه وقایع مهم در صنعت آسانسور

سال ۱۷۴۳ استفاده از آسانسور با عنوان صندلی پرنده در کاخ لوئی پانزدهم

سال ۱۸۵۰ ساخت اولین آسانسور هیدرولیک با نیروی بخار (برای ساختمان ۴ طبقه)

سال ۱۸۵۳ ارائه اختراع اوتیس در نمایشگاه پاریس

سال ۱۸۵۳ ساخت آسانسوری توسط فروست Frost و استروت Strutti که بجای پیچیده شده طناب به دور استوانه از وزنه تعادل استفاده گردید.

سال ۱۸۵۷نصب آسانسوردر فروشگاه هاووت و شرکا نیویورک (سرعت ۰/۲ متر بر ثانیه)

سال ۱۸۵۸ رواج استفاده از اختراع اوتیس در آسانسورها

سال ۱۸۶۱ ثبت اختراع اوتیس

سال ۱۸۶۷ توسط لئو ادو Leon Edoux آسانسور هیدرولیک با مکانیزم بهبود یافته در نمایشگاه پاریس به نمایش گذاشته شد.

سال ۱۸۶۷ ابداع اولین آسانسور الکتریکی توسط پسران اوتیس

سال ۱۸۷۰ گسترش آسانسورهای هیدرولیک در ایالات متحده

سال ۱۸۷۰ نصب اولین آسانسور اداری در نیویورک (با ۸ توقف)

سال ۱۸۷۴ اختراع مکانیزم بازشوی ایمن درب آسانسورها توسطW. Meaker

سال ۱۸۷۵ استفاده از سیم بکسل بجای طناب توسط جان روبلینگز

سال ۱۸۸۰ استفاده موتور الکتریکی توسط زیمنس در صنعت آسانسور

سال ۱۸۸۷ ساخت نخستین آسانسور الکتریکی امروزی توسط ویلیام باکستر

سال ۱۸۸۹ بکارگیری تجاری از آسانسور با موتور الکتریکی

سال ۱۸۹۵ تجربه حرکت کابین بوسیله حرکت فلکه کششی با استفاده از وزنه تعادل

سال ۱۹۰۰ ساخت اولین آسانسور توریستی که به سانتاژوستا معروف بوده در شهرلیسبون پرتقال توسط رائول مسنیر ده پونسار

سال ۱۹۰۶ استفاده از اولین موتور گیرلس در آسانسورهای الکتریکی سال ۱۹۱۲ ساخت اولین آسانسور با جعبه دنده توسط کمپانی اوتیس

سال ۱۹۱۵ امکان توقف کابین و تراز شدن آن با کف طبقه (در تراز کمتر از ۷۰ سانتی متر)

سال ۱۹۳۰ استفاده از موتورهای بدون گیربکس

سال ۱۹۵۰ استفاده از سیستم کنترل گروهی آسانسور (دوبلکس، تریپلکس و ) و امکان

الکو؛ اولین تولیدکننده موتور آسانسور در ایران

شرکت الکو، در سال 1389 در زمینه طراحی و تولید موتورگیربکس و موتور گیرلس آسانسور شروع به فعالیت نمود.

 این مجموعه با کادری مجرب و متـخصص در زمینـه طراحی و تولید موتورگیربکس‌ و گیرلس های مختلف برای ابداع موتور‌های استاندارد و منحصر به فرد از توانمندی فارغ التحصیلان دانشگاه‌های معتبر و تجربه بالای سالیان متمادی فعالیت در حوزه صنعت آسانسور استفاده نموده و همین امر سبب گردیده تا توانمندیِ علمی دانشگاه و فنیِ صنعت در یک مجموعه گرد ‌‌هم‌آیند.

الکو برای اولین بار در سال 1389 محصول کاملاً ایرانی را تولید و جهت آزمایش و تست‌های لازم به سازمان‌ها و نهادهای ذی صلاح ارائه کرد. هم چنین مجموعه الکو توانسته در بهمن ماه سال 1389 گواهینامه اتحادیه اروپا CE را کسب نماید و در همین راستا گواهینامه‌های ISO 9001 و 14001 ISO را نیز اجرایی نماید. الکو به عنوان اولین و بزرگترین مجموعه تولید موتورگیربکس و موتور گیرلس آسانسور در خاورمیانه، خرداد ماه سال 1392 به عنوان تولیدکننده ملی شناخته شده و توانست با اخذ تندیـس نام‌آوران برتر تولید ملی، برگ زرین دیگری را در صفحه صنعت آسانسور ایران رقم بزند. این مجموعه توانسته سهم سازنده‌ای را در صنعت و اشتغال زایی کشور رقم بزند و کشور عزیزمان ایران را از وابستگی به این محصول استراتژیک بی‌نیاز نماید.

برای مشاهده و خرید موتور آسانسور الکو می توانید به فروشگاه اینترنتی الکو مراجعه کنید و یا برای دریافت مشاوره تخصصی با کارشناسان الکو تماس بگیرید.

همچنین می توانید سوالات خود را در قسمت نظرات در زیر همین مطلب نیز مطرح کنید(سوالات و نظرات شما به سرعت منتشر می شوند).